Wyróżniamy następującą odpowiedzialność materialną pracownika: mienie ogólne i mienie powierzone. Ten drugi rodzaj odpowiedzialności jest mniej korzystny dla pracownika, ponieważ ponosi on pełną odpowiedzialność za szkodę. Aby jednak zastosować ten bardziej rygorystyczny system praktycznej odpowiedzialności, muszą zostać spełnione pewne warunki.
PEŁNA ODPOWIEDZALNOŚĆ
W toku działalności zawodowej może dojść do uszkodzenia mienia firmy. Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za wyrządzone szkody, jednak w przypadku, gdy pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za powierzone mienie, pracodawca może żądać od pracownika zapłaty pełnej kwoty odszkodowania. Wówczas zasada zwrotu kosztów jest wyraźnie korzystna dla pracodawcy.
Pracownicy mogą również ponosić pełną odpowiedzialność za uszkodzenia przedmiotów niewymienionych powyżej.
Odpowiedzialność za powierzone mienie zostaje przyjęta przez pracownika, czy tez pracowników w chwili podpisania umowy o odpowiedzialności materialnej. Nie jest to jednak element konieczny, do powstania takiej odpowiedzialności wystarczy, aby mienie zostało wydane pracownikowi w taki sposób, aby mógł się z niego rozliczyć. Zgodnie z art. 124 K.p. do przedmiotów, które pracodawca może dać pracownikowi pod jego pieczę są:
- pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności;
- narzędzia, sprzęt lub podobne przedmioty,
- środki ochrony indywidualnej,
- odzież robocza, obuwie.
Pracownik zarządzający powierzonym mieniem jest zobowiązany do naprawienia wszelkich szkód. Pod pojęciem tym rozumie się nie tylko wysokość rzeczywistej szkody majątkowej, ale także utratę korzyści, jakie pracodawca mógłby osiągnąć z tytułu szkody majątkowej, gdyby szkoda nie wystąpiła. Aby móc uzyskać od pracownika pełnego odszkodowania, najpierw należy mu odpowiednio powierzyć mienie.
Warunki przechowywania mienia
Aby powstała odpowiedzialność majątkowa za powierzone mienie, konieczne jest (dla każdego rodzaju odpowiedzialności), aby powstała szkoda i mienie zostało należycie powierzone pracownikowi. Przeniesienie własności może nastąpić na podstawie inwentaryzacji za pobraniem, przez odebranie towaru przez pracownika za pobraniem (na zlecenie pracodawcy), poprzez sporządzenie inwentarza. Może to nastąpić poprzez wydanie pracownikowi własności. Odbiór dostawy towaru. W przypadku przyjęcia dostawy towaru przeniesienie własności następuje nie tylko przy pierwszym przeniesieniu własności, ale także przy każdej kolejnej dostawie towaru w okresie między inwentaryzacjami. Odpowiedzialność za powierzone mienie przejawia się w następujący sposób:
- umowy odpowiedzialności majątkowej,
- Powierzenie mienia potwierdzone podpisem pracownika na stosownym oświadczeniu;
- potwierdzenie odbioru towarów przez pracowników;
- Fizyczne posiadanie maszyn, urządzeń i narzędzi.
Wszystkie powyższe formy przejęcia odpowiedzialności są dopuszczalne pod warunkiem prawidłowego przeniesienia własności. I to w taki sposób, aby pracownicy mieli realną szansę na rozliczenie się z nich. Dlatego lista i opis przenoszonych aktywów muszą być dokładne.
Domniemanie winy
W przypadku roszczenia odszkodowania od pracownika, który ponosi poważną odpowiedzialność za powierzone mienie, ciężar dowodu spoczywa na pozwanym pracowniku. Pracownik, a nie pracodawca, musi udowodnić, że istnieją okoliczności, które wyłączają jego własną poważną odpowiedzialność. W takich przypadkach jedynym obowiązkiem pracodawcy jest udowodnienie szkody w mieniu i jej wysokości oraz odpowiedzialności majątkowej pracownika pozwanego za mienie. W taki sposób po stronie pracownika istnieje swego rodzaju „domniemanie winy”. Dzieje się tak, ponieważ od początku zakłada się, że odpowiedzialność za szkodę ponosi pracownik. Jedynie „wybronienie się” pracownika przed tym zarzutem zwalnia go z odpowiedzialności ponoszenia odszkodowania za mienie powierzone pracownikowi. Ciężar dowodu działa jednak na szkodę pozwanego pracownika i bardzo trudno jest całkowicie uwolnić się od odpowiedzialności.
